Kalp damar tıkanıklığı olan hastalarda tüm dünyada en sık kullanılan tedavi yöntemi koroner stentleme işlemidir. Son 30 yıldır teknolojideki ilerlemeler stent teknolojisini de geliştirmiştir. Ancak hala en iyi stenti üretme çabası devam etmektedir. Stentler çok çeşitleri olmasına karşın temelde metal ve eriyebilen (biyoabsorbabıl) olmak üzere iki gruptur. Metal stentler balonun üzerine giydirilmiş ağ şeklinde bir borucuktur. Eriyebilir stentlerde yine balonun üzerine giydirilmiş biyoteknolojik materyalden oluşmaktadır. Tüm stentler kalp damarlarının tıkalı/daralmış yerine balon üzerinde ilerletilir ve balon şişirilince açılırlar ve balon indirilince orada sabit kalırlar.
Balonla Kalp Damarı Açılır mı?
Birçok hasta stent takılmadan sadece balonla kalp damarının açılıp-açılamayacağını merak eder. Evet teknik olarak sadece balonla kalp damarlarının açılması mümkündür. Ancak asıl sorun takiplerde ortaya çıkmaktadır. Balonun şişirilmesiyle birlikte damar duvarında bir hasar oluşmaktadır. Bu balon hasarı sonrasında bir yıl içerisinde hastaların üçte birinden fazlasında damar tekrar tıkanmaktadır. Stent kullanmaktaki amaç açılan damarın daha uzun süre açık kalmasını sağlamaktır. Peki koroner stentler damarın tekrar tıkanmasını tamamen engelliyor mu? Maalesef tıpta re-stenoz dediğimiz stentin tıkanması halen güncel bir sorun.
Stent Tıkanır Mı?
İlk çıkan koroner stentlerde tekrar tıkanma oranları %25 civarındayken şuan stente göre değişmekle birlikte %10 ve altına düşmüştür. Stentlerde neler değişiyor da daha az daralıyorlar. Öncelikle ilk stentler çıplak metalden oluşuyorken sonraki stentler ilaçla kaplanmıştır. Bazı kanser ilaçları (evorilismus, sirolismus, zotarilismus, paxitaxsel) polimer kılıf içerisinde stentin üzerine yerleştirilmekte ve bu ilaçlar 6 ay süresince yavaş yavaş salınarak stent etrafındaki hücrelerin hızlı çoğalmasını yavaşlatmakta ve stentin daralmasını geciktirmektedir. Bu kılıfın daha ince olması hatta direk metale ilacın uygulanması gibi alanlarda gelişmeler devam ediyor. Stentin ana maddesi olan metalin cinsi alaşımı, inceliği, gözeneklerinin daha geniş olması aynı zamanda radyal forse dediğimiz duvar direncinin arttırılması gibi alanlarda da gelişmeler devam etmekte.
Stentin markası ve menşei önemli mi?
Burada son derece hassas bir durum mevcut. Ticari nedenlerle bu konuda net konuşmak maalesef mümkün değil. Ancak insanlar diş implantı gibi tamamen çıkarılıp yenisinin takılması mümkün olan implantlarda bile marka ve menşeini sorgulamaktadır. Koroner stentler ise ömür boyu kalpte kalmaktadırlar. Bir yıl içerisinde damar tarafından tamamen kaplanan stentler artık damarın orta katmanını oluşturan damarın bir parçası haline gelmektedir. Açık kalp cerrahisine bile gitseniz oradan sökülmesi mümkün değildir. Burada istisna olarak eriyebilen stentlerden bahsetmek mümkündür. 3-4 yıl içerisinde kendisi tamamen kaybolurken damar duvarını destekleyen bir çatı oluştururlar. Özellikle genç hastalarda ilerleyen yıllarda tekrar stent ihtiyacı ihtimali düşünüldüğünde eriyebilen stenler mantıklı görünmektedir. Bu stentleri pahalı olmaları ve ani tıkanma riskleri kullanımlarını kısıtlamıştır. Ancak son yıllarda çıkan yeni versiyonlarında ani tıkanma sorunlarını kısmen çözülmüş gibi görünmektedir. Kanamaya yatkınlığı olan veya uzun süreli kan sulandırıcı kullanmayacak hastalar için üretilen özel metal stentlerde mevcuttur. Bu noktada takılacak stent konusunda detaylı araştırma yapılması önemlidir.
Teknolojideki ilerlemelere karşın stent daralması halen bir sorundur. Evet stent ne kadar kaliteliyse daralma oranları da o kadar az olacaktır. Ancak burada damarı çok kireçli olması, tıkalı bölgenin çok uzun olması damarın çok ince olması tıkalı bölgenin tam iki damarın ayrımında çatal bölgesinde olması gibi faktörlerde önemlidir. Ayrıca stenti taktıktan sonra sert esnemeyen balonlarda işlem yapılıp yapılmaması da daralma oranını etkilemektedir. Bunun dışında hastanın diyabetinin olması, üç aylık ortalama şekerinin çok yüksek olması, stent işlemi sonrası sigaraya devam edilmesi, kolesterollerin hala yüksek devam etmesi gibi pek çok hastaya ait faktörlerde devreye girmektedir. Yine diyaliz hastalarında stentler daha çabuk tıkanmaktadır. Hastaların tüm bu durumlar hakkında önceden bilgilendirilmesi çok önemlidir.
Stentin Ömrü Ne Kadardır?
Koroner stenlerin ömrü de hastalar tarafından çok merak edilen konulardandır. Koroner stentlerin ömrüne dair net bilgiler mevcut değildir. Klinik pratikte 25 yıl önce takılmış halen açık stentleri görmekteyiz. Stent tıkanıklıkları sanılanın aksine çoğu ilk bir içerisinde olmaktadır. İlk bir yılda tıkanmayan stentler uzun süre açık kalmaktadır. Bu nedenle stent takılan hastaların ilk bir yıl koroner arter hastalığına sebep olan faktörleri düzeltmeleri sağlık yaşam ve beslenme önerilerine uymaları çok önemlidir. Stent sonrasında hayatımıza hiçbir şey olmamış gibi devam edersek tıkanma ihtimalini arttırmaktan başka bir şey yapmamış oluruz.
Stent Sonrası Normal Hayata Ne Zaman Dönebilirim?
Stent sonrası normal hayata dönüş için hastalar merak içerisindedirler. Eğer hasta kalp krizi geçirmeksizin ayaktan gelip stent taktırmışsa 3 gün sonrasında normal hayatlarına dönebilmektedirler. Uçak seyahati dahil yolculuğa çıkabilmektedirler. Bazı hastalarda stent sonrası depresyon anksiyete kaygı bozukluğu gelişebilmektedir. Bu nedenle hastaların stent sonrası bir an önce normal hayata dönüşleri sağlanmalıdır. Stent sonrasında ki normal hayatta spor, beslenme, zararlı alışkanlıkların kontrolü ve ilaçlar önemlidir. Bazı hastalarda kullanılan ilaçlara bağlı vücutta morarma, kas ağrıları, isteksizlik, mide ve baş ağrıları olabilir. Bu nedenle genellikle 1 ay sonra kontrol planlanarak hastanın stent sonrası genel bir değerlendirmeden geçmesinde fayda vardır.
Stent Sonrası Diş Çektirme veya Başka Bir Cerrahi Müdahale Yapılabilir Mi?
Stent sonrası dönemde yine diş çekimi veya başka bir cerrahi müdahale ihtiyacı olması durumunda da kardiyoloji uzmanının değerlendirmesi gereklidir. Doktora sormadan asprin vb kan sulandırıcıların kesilmesi ani stent tıkanıklığına yol açacaktır. Bazen de MR işlemine girecek hastalar stentin bir engeli olup olmayacağına dair sorularla karşılaşabilir. Günümüzdeki stentlerin tamamı MR uyumlu olup hastaların MR’a girmesine engel olmazlar.
Stent Tıkanırsa Çıkartıp Yenisini Takmak Mümkün Müdür?
Stent takıldıktan sonra düzenli kontrollere gitmek önemlidir. Bu hastalarda şikayetlerin tekrar başlaması bizim için çok önemlidir. Çünkü Efor testi normal hastalardaki kadar duyarlı değildir. BT anjiyoda stent metal olduğu için ışıma ve artefaktlara sebep olmakta bu nedenle yeterli bir sonuç vermemektedir. Şüpheli durumlarda kontrol anjiyosu yapılarak stentler değerlendirilmektedir. Stent daralmışsa bu hem hastalar hem de doktorlar için sevimsiz bir durum ortaya çıkarmaktadır. Hastanın stentini çıkarıp yeni bir stent takmak mümkün değildir. Stent daralması tespit edilen hastalarda yapılacak 3 şey mevcuttur. İlki stentin içine sadece sert bir balonla şişirip takip etmektir. Bu durumda stentin tekrar daralma ihtimali yüksektir. İkincisi balon sonrası yeni bir ilaç kaplı stent koymaktır. Bu en sık uygulanan yöntemdir. Ancak bu yöntemde de daralma ihtimali balon yapıp bırakmaya göre daha az olmakla birlikte yine de %20 civarında bir tekrar daralma ihtimalini içerir. Üçüncü seçenek ise damardaki metal yükünü arttırmamak için balon sonrası eriyebilir stent takılmasıdır. Bu seçenek özellikle genç hastalarda ve tıkanıklığın uzun olduğu hastalarda göz önünde bulundurulmalıdır.
Herkese Stent Takılabilir Mi?
Herkese stent takmak mümkün müdür? Bazı tıkanıklıklar daha riskli olmakla birlikte hemen her tıkanıklığa stent takmak mümkündür. Bazı hastalarda 7-8 stente kadar takılmakta hatta kalbinde 15 stent olan hastalar bile mevcuttur. Ancak stent sayısı arttıkça tekrar anjiyografi ihtiyacı tekrar stent ihtiyacını düşünerek bazı gerekli hastalarda BYPASS operasyonunu düşünmekte fayda vardır. Stentler Bypass işlemi geçiren hastalarda da yıllar sonra tekrar damar tıkanıklığı olması durumunda oldukça işe yaramakta hastayı tekrar bir ameliyat riskinden kurtarmaktadır. Koroner arter Hastalığının tedavisinde gerek stent gerek bypass operasyonu sadece geçici mekanik çözümler üretmekte ve hastalığın ilerlemesini durdurmamaktadırlar. Bu yüzden stent olan hastalarda takiplerde hastalığa sebep olan faktörlerin tespit edilip agresif mücadele edilmesi çok önemlidir.
Anjiyografi, vücudunuzun kan damarlarını görüntülemek için X ışınları kullanan bir görüntüleme testidir. Anjiyografi tarafından sağlanan X ışınlarına anjiyogram denir. Bu test, beyniniz, kalbiniz, karnınız ve bacaklarınız da dahil olmak üzere vücudunuzun birçok yerindeki dar, tıkalı, genişlemiş veya hatalı biçimlendirilmiş arterleri veya damarları incelemek için kullanılır.
Koroner anjiyogram, kalpteki arterlerin röntgenidir. Bu, herhangi bir kalp hastalığının kapsamını ve ciddiyetini gösterir ve kalbinizin ne kadar iyi çalıştığını anlamanıza yardımcı olabilir.
Kardiyak kateterizasyon ve koroner anjiyografi, kalp ve onu besleyen çevredeki kan damarları hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.
Kalp rahatsızlıklarının teşhis edilmesine, gelecekteki tedavilerin planlanmasına ve belirli prosedürlerin uygulanmasına yardımcı olabilir.
Kalbin 4 odacığı vardır: üstteki 2 küçük odacığa kulakçık, alttaki 2 büyük odaya karıncık denir.
Her ventrikülün (Karıncık), ventriküle giren ve çıkan kan akışını kontrol etmek için 2 kapakçığı vardır.
Kardiyoloğunuz kalp kateterizasyonunu kullanarak kalp kapakçıklarınızın ve odacıklarınızın ne kadar iyi çalıştığını söyleyebilir.
Prosedür ayrıca kalbinizdeki kan basıncı hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.
Neden koroner anjiyografiye ihtiyacım var?
Koroner anjiyografi, kalp rahatsızlıklarının teşhisine, gelecekteki tedavilerin planlanmasına ve belirli prosedürlerin uygulanmasına yardımcı olmak için kullanılabilir.
Kullanım örnekleri:
Koroner anjiyografi ayrıca koroner arterlerde yağlı maddelerin birikmesinin kalbin kan akışını etkilediği koroner kalp hastalığını teşhis etmenin en iyi yöntemi olarak kabul edilir.
Kalp rahatsızlıklarının teşhisi
Kalp kateterizasyonu ve koroner anjiyografi, bir dizi kalp rahatsızlığının teşhisine yardımcı olmak için kullanılabilir.
Koroner anjiyografi sırasında ne olur?
İşlem sırasında kasık veya kolunuzdaki bir arter (atar damarına) kateter adı verilen uzun, ince, esnek özel üretilmiş bir plastik tüp yerleştirilir.
Röntgen görüntüleri kılavuz olarak kullanılarak kateterin ucu kalbe ve koroner arterlere (atar damarlara) geçirilir.
Kateterden kontrast madde adı verilen özel bir boya türü enjekte edilir ve röntgen görüntüleri (anjiyogramlar) alınır.
Kontrast madde, sıvının içinden geçtiği kan damarlarını gösteren anjiyogramlarda görülebilir. Bu, daralmış veya tıkanmış kan damarlarını açıkça vurgular.
İşlem genellikle lokal anestezi altında yapılır, bu nedenle işlem yapılırken uyanık olursunuz, ancak kateterin takıldığı alan uyuşturulur.
Koroner anjiyografiden sonra
Genellikle koroner anjiyografi yaptırdığınız gün, bir süre istirahat ve gözlemden sonra hastaneden ayrılabilirsiniz.
Çoğu insan, prosedürü uyguladıktan bir gün sonra kendini iyi hisseder, ancak sonrasında biraz yorgun hissedebilirsiniz ve yara bölgesi muhtemelen bir haftaya kadar hassas olabilir. Herhangi bir morarma birkaç hafta sürebilir.
İşlemden sonra genellikle bir veya iki gün banyo yapmak, araba kullanmak ve ağır nesneleri kaldırmak gibi belirli aktivitelerden kaçınmanız tavsiye edilir.
İyileşirken, herhangi bir sorun belirtisi olup olmadığına dikkat etmek önemlidir.
Yaranızın bulunduğu yerdeki şişlik kötüleşirse veya uzuvlarınızda aşırı kanama veya dolaşım sorunları yaşarsanız derhal doktorunuza başvurmalısınız.
Nasıl gerçekleştirilir
Kalp kateterizasyonu ve koroner anjiyografi bir hastanede
Bakımınızdan sorumlu ekip şunları içerebilir:
Prosedür genellikle bir kateterizasyon laboratuvarında gerçekleştirilir.
Anestezi
İşlem genellikle lokal anestezi altında gerçekleştirilir, bu nedenle işlem yapılırken uyanık olursunuz, ancak kateterin yerleştirildiği alan (kasık veya kol) uyuşturulur.
Ayrıca sakinleştirici alma seçeneği de sunulabilir. Bu, uyanık kalırken ve prosedür sırasında derin bir nefes almanız ve belirli noktalarda tutmanız istenmesi gibi talimatlara cevap verecek kadar farkında olurken, uykulu ve rahat hissetmenizi sağlar.
Kalp monitörizasyonu
Prosedür boyunca bir elektrokardiyogram (EKG) makinesine bağlanacaksınız. Bir EKG, kalbinizin ritimlerini ve elektriksel aktivitesini kaydeder.
Kollarınıza, bacaklarınıza ve göğsünüze bir dizi elektrot (küçük metal diskler) yerleştirilir. Elektrotlar, her kalp atışının elektrik sinyallerini kaydeden bir makineye bağlanır.
Anijugrafi Prosedürü
Balon anjiyoplasti, kalp kateterizasyonu ve koroner anjiyografi gibi başka işlemlere ihtiyacınız yoksa işlem yaklaşık ortalama yarım saat sürer.
Prosedür sırasında neler bekleyebileceğinize dair adım adım bir kılavuz.
Kalp kateterizasyonu ve koroner anjiyografi yapıldıktan sonra nabzınız ve tansiyonunuz kontrol edilerek kayıt altına alınacaktır.
Kateter kasıklarınıza yerleştirildiyse, kateter ve kılıf çıkarıldıktan sonra bir hemşire kanamayı durdurmak için 10 dakikaya kadar baskı uygulayabilir.
Bazen prosedürü uygulayan doktor, yarayı kapatmak için küçük bir cerrahi tıkaç, özel bir dikiş veya başka bir kapatma cihazı yerleştirir. Bu durumlarda yaraya baskı uygulamak gerekli değildir.
Kateter kolunuza yerleştirildiyse, kolunuzun etrafına küçük bir basınçlı manşet yerleştirilebilir. Basınç birkaç saat içinde kademeli olarak azaltılır.
Bir hemşire, kateterin yerleştirildiği noktada herhangi bir kanama olup olmadığını kontrol edecektir.
Kateter kolunuza yerleştirildiyse hemen oturabilmeniz ve kısa süre sonra etrafta dolaşabilmeniz gerekir.
Ancak kateter kasıklarınıza yerleştirildiyse, kanama durduktan sonra düz yatmanız istenecektir.
Her şey yolundaysa, birkaç saat sonra oturmanız istenecek ve kısa bir süre sonra kalkıp dolaşabilecek durumda olmalısınız.
İşlemden sonra herhangi bir zamanda kendinizi iyi hissetmiyorsanız, sizi tedavi eden sağlık profesyonellerine söylemelisiniz.
Taburculuk işlemi
Çoğu kişi prosedürün gerçekleştirildiği gün eve gidebilir
Ayrıca herhangi bir sorun yaşamanız ihtimaline karşı gece yanınızda birilerinin kalmasını sağlamalısınız.
Çoğu insan, prosedürü uyguladıktan bir gün sonra kendini iyi hisseder. Biraz yorgun hissedebilirsiniz ve yara bölgesi muhtemelen bir haftaya kadar hassas olabilir.
Herhangi bir morarma 2 hafta kadar sürebilir.
Taburculuğunda tavsiyesi
Hastaneden ayrılmadan önce iyileşmeniz sırasında yapmanız veya kaçınmanız gerekenler hakkında bilgilendirileceksiniz.
Size verilebilecek tavsiye örnekleri şunları içerir:
Genel olarak yaranız veya iyileşmeniz hakkında endişeleriniz varsa doktorunuza ulaşın.
Ne zaman tıbbi yardım alınmalı
Aşağıdakileri yaşıyorsanız, doktorunuzla iletişime geçin:
Yaranızda herhangi bir kanama olursa bölgeye baskı uygulayın.
10 dakika boyunca basınç uyguladıktan sonra yaranızdaki kanama durmazsa veya yeniden başlarsa, 112 arayın ve ambulans isteyin.
Sonuçları alma
Anjiyografi sonuçlarınızın bir kopyası doktorunuza gönderilecektir.
Sonuçlara bağlı olarak, size şunlar önerilebilir:
Komplikasyonlar
Kalp kateterizasyonu ve koroner anjiyografi genellikle güvenli prosedürler olarak kabul edilir. Bununla birlikte, tüm tıbbi prosedürlerde olduğu gibi, bazı ilişkili riskler vardır.
Koroner anjiyografinin ana riskleri şunları içerir:
Ciddi komplikasyonlar
Çok nadir durumlarda, koroner anjiyografinin daha ciddi komplikasyonları ortaya çıkabilir. Bunlar şunları içerir:
Ciddi bir komplikasyon oluşma riskinin 1000'de 1'inden az olduğu tahmin edilmektedir. Altta yatan ciddi kalp sorunları olan kişiler en çok risk altındadır.
Kardiyoloğunuz işlemden önce riskleri sizinle tartışmalıdır.
Sanal anjiyo ya da diğer adıyla Bilgisayarlı Tomografi (BT) Anjiyografi, kalp damarlarını invaziv (cerrahi girişim gerektiren) bir işlem yapmadan detaylı bir şekilde görüntülemeye olanak tanıyan modern bir tetkiktir. Geleneksel anjiyo yöntemine kıyasla daha az riskli, hızlı ve konforlu bir tanı yöntemidir.
Sanal Anjiyo Nasıl Yapılır?
1. Hazırlık: Hasta işlem öncesinde doktorun önerileri doğrultusunda hazırlanır. Genellikle birkaç saat aç kalmak gerekebilir.
2. Kontrast Madde Uygulaması: Görüntülerin daha net olması için damar yoluyla iyot bazlı kontrast madde enjekte edilir.
3. BT Tarayıcı Kullanımı: Hasta, özel bir BT cihazının içine yerleştirilir ve birkaç saniye içinde kalp ve damarları yüksek çözünürlükte taranır.
4. Sonuçların İncelenmesi: Elde edilen görüntüler, kalp damar hastalıklarının teşhisi için uzman doktor tarafından değerlendirilir.
Sanal Anjiyonun Avantajları
• İnvaziv değildir: Geleneksel anjiyoda olduğu gibi kateter yerleştirilmesine gerek yoktur.
• Hızlıdır: İşlem genellikle 10-15 dakika içinde tamamlanır.
• Ağrısızdır: Hasta, herhangi bir cerrahi müdahale veya uzun süreli iyileşme süreci yaşamaz.
• Erken Teşhis İmkanı Sunar: Koroner arter hastalıklarının erken evrede tespit edilmesine yardımcı olur.
Kimler İçin Uygundur?
• Kalp krizi riski taşıyan ancak invaziv anjiyo için uygun olmayan hastalar
• Koroner arter hastalığı belirtileri olanlar
• Aile öyküsünde kalp hastalığı bulunanlar
• Daha önce yapılan testlerde şüpheli bulgulara rastlanan hastalar
Kimler İçin Uygun Değildir?
• Böbrek yetmezliği veya kontrast maddeye alerjisi olanlar
• Hamileler
• Aşırı yüksek kalp hızı olan ve kontrol altına alınamayan hastalar
Sonuç ve Değerlendirme
Sanal anjiyo, kalp hastalıklarının erken teşhisinde önemli bir rol oynayan, hızlı ve güvenli bir yöntemdir. Ancak, her hastanın durumu farklı olduğundan, doktor kontrolünde uygun tanı ve tedavi yönteminin belirlenmesi gerekmektedir. Kardiyoloji uzmanınızla görüşerek sizin için en doğru yöntemin hangisi olduğunu öğrenebilirsiniz.